Nhật Bản, một xã hội coi trọng bằng cấp, khiến các cha mẹ Nhật đặc biệt chú trọng vấn đề thi cử của con cái. Họ không ngần ngại chi tiêu một khoản lớn để con được học luyện thi và có cơ hội vào các trường danh tiếng.
Tiền và vai trò quyết định
Một cuộc khảo sát của công ty bảo hiểm Sony Life với hơn 1000 người, có nội dung “Các cha mẹ suy nghĩ gì về việc chi tiêu tiền cho con?” đã giúp hiểu rõ tâm lý của cha mẹ trong việc đầu tư giáo dục cho con. Cuộc khảo sát đưa ra 4 câu hỏi, mỗi người trả lời bằng “Đồng ý” hoặc “Không đồng ý”. Dưới đây là kết quả:
- 65,5% người đồng ý rằng “Học lực và bằng cấp được quyết định bằng số tiền đầu tư về giáo dục cho con”.
- 63,8% người đồng ý rằng “Thay vì để dành tiền dưỡng lão thì tôi sẽ để tiền đầu tư cho con đi học”.
- 73% người đồng ý rằng “Học trước chương trình hoặc chương trình giáo dục thần đồng là điều cần thiết cho tương lai của con”.
- 44,2% người đồng ý rằng “Muốn chi tiền cho con học ở các trường luyện thi hơn là học thể thao hoặc nghệ thuật”.
Nhìn vào các kết quả này, dễ dàng nhận thấy hầu hết cha mẹ ở Nhật sẵn lòng chi tiêu nhiều tiền cho việc học hành của con cái. Mục tiêu duy nhất của họ là đảm bảo con có thể vào học ở những trường danh tiếng để tương lai con được tươi sáng. Điều này cho thấy xã hội Nhật Bản rất coi trọng bằng cấp. Nhưng không chỉ riêng ở Nhật, vấn đề này cũng là một vấn đề chung của hầu hết các nước châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, Hàn Quốc và Việt Nam.
Xã hội bằng cấp ở Nhật Bản
Theo quan niệm của người Nhật, nếu bạn tốt nghiệp từ một trường đại học danh tiếng như Đại học Tokyo, Đại học Waseda, chẳng qua là bạn sẽ dễ dàng tìm được công việc tốt, có mức lương cao, phúc lợi ổn định và cơ hội thăng tiến. Ngược lại, nếu bạn không học đại học hoặc tốt nghiệp từ một trường đại học thường thường, dù bạn có năng lực thế nào thì cũng khó có ai công nhận bạn.
Tóm lại, ở Nhật, bằng cấp bạn đạt được từ trường đại học sẽ quyết định cuộc sống của bạn. Nếu bạn vào một trường tốt, đó là biểu tượng cho một tương lai tốt đẹp và cuộc sống viên mãn. Do đó, nhiều cha mẹ Nhật cho con đi học thêm ở các trường luyện thi. Thậm chí, đã có trẻ em đi học mẫu giáo nhưng vẫn phải tham gia các khóa học để chuẩn bị cho việc vào trường tiểu học. Điều này dẫn đến một vấn đề khác trong môi trường giáo dục Nhật Bản, đó là “cuộc chiến thi cử”.
Những “Cuộc chiến thi cử” đầy gian khổ
Ở Nhật Bản, các kỳ thi để vào các trường cấp 2, cấp 3 và đại học diễn ra như một cuộc chiến thực sự. Tương tự như ở Việt Nam, Nhật Bản chỉ có một đợt thi chuyển cấp mỗi năm. Vì vậy, mỗi học sinh đều cố gắng hết sức học hành và tham gia các khóa học luyện thi sau giờ học. Ngoài ra, Nhật Bản cũng có những thí sinh tự do, được gọi là “Roninsei” (浪人性). “Ronin” (浪人 – lãng nhân) là thuật ngữ trước đây dùng để gọi những samurai không có chủ, nhưng hiện nay nó được sử dụng để chỉ những thí sinh tự do. Điều này có thể do họ không thi đại học hoặc không đậu nên phải học trường dự bị (予備校 – yobikou) để chuẩn bị cho kỳ thi năm sau.
Kỳ thi ở Nhật thật sự khó khăn. Để miêu tả mức độ khó của các bài thi, người Nhật đã có hai câu thành ngữ: 「四当五落」(Yontogoraku) và「受験地獄」 (Juukenjigoku). “Yontogoraku” có nghĩa là nếu bạn chỉ ngủ 4 tiếng mỗi ngày thì sẽ đậu đại học, còn nếu ngủ từ 5 tiếng trở lên thì sẽ thi trượt. Còn “Juukenjigoku” có nghĩa là kỳ thi giống như địa ngục.
Trong gia đình có một người đi thi, tất cả thành viên gia đình phải cùng tập trung và cố gắng. Dù muốn xem TV, nhưng mọi người phải kiềm chế để không làm phiền con em mình đang học. Nếu con học bài đến khuya, cả gia đình cũng phải chuẩn bị cơm tối sẵn sàng. Hơn nữa, không được sử dụng các từ như “trượt” (すべる – suberu) hoặc “rớt” (落ちる – ochiru) khi nói chuyện với những người chuẩn bị đi thi.
Tóm lại, từ việc coi trọng bằng cấp đến những cuộc chiến thi cử, môi trường giáo dục ở Nhật Bản rất khắc nghiệt. Áp lực không chỉ đè nặng lên học sinh mà còn đối với cha mẹ. Mặc dù hiện nay tư duy đã thay đổi, nhưng những vấn đề cố hữu này không thể thay đổi một cách nhanh chóng.
