Nếu bạn quan tâm đến manga và anime, chắc chắn bạn đã từng nghe qua thuật ngữ “Otaku” – một từ thường được sử dụng để chỉ những người hâm mộ cuồng nhiệt của truyện tranh và hoạt hình đến từ Nhật Bản. Tuy nhiên, với sự phát triển và lan rộng của văn hóa Otaku trên toàn thế giới, từ này ngày nay đã có nhiều ý nghĩa hơn!
Otaku là gì?
Otaku (オタク) là thuật ngữ phổ biến để chỉ những người đặc biệt yêu thích văn hóa đại chúng Nhật Bản như anime và manga, nhưng hiện nay lại được hiểu rộng hơn là người có đam mê mạnh mẽ hoặc bị ám ảnh bởi một điều gì đó cụ thể, có thể là idol, game, hoặc việc sưu tầm figure.
Theo định nghĩa, “Otaku” không chỉ đơn thuần là sở thích ám ảnh về một thứ gì đó, mà còn mang sắc thái của việc ít giao tiếp xã hội, bao gồm việc cắt đứt liên lạc với xã hội như Neet, Hikikomori hoặc thiếu kiến thức cơ bản trong các lĩnh vực khác. Từ “Otaku” cũng được coi là phiên bản tiếng Nhật của “nerd”.
Otaku là gì? Khái niệm không chỉ dành riêng cho manga và anime. Ảnh: We Heart
Nguồn gốc của thuật ngữ Otaku trong văn hóa Nhật Bản
Thuật ngữ “Otaku” bắt nguồn từ một kính ngữ trong tiếng Nhật, “御宅 – Otaku”, có nghĩa là “nhà của bạn”. Nó bắt đầu được sử dụng như một từ tiếng lóng hiện đại bởi biên tập viên kiêm nhà phê bình Akio Nakamori vào năm 1983.
Trong một bài tiểu luận có tên “Nghiên cứu về Otaku”, ông đã sử dụng từ này theo cách miệt thị để chỉ những fan cuồng anime đến mức gây khó chịu – đối tượng bị xã hội ruồng bỏ. Sau đó, các nhóm hâm mộ manga và anime đã bắt đầu sử dụng thuật ngữ này để tự gán cho mình, như một cách để giễu nhại.
Năm 1989, thuật ngữ “Otaku” đột nhiên thu hút sự chú ý của công chúng khi Tsutsomu Miyazaki – tên tội phạm có biệt danh “sát nhân Otaku” bị bắt. Khi khám xét nhà của hung thủ, cảnh sát đã tìm thấy hơn 5.763 băng video với nội dung đồi trụy, bạo lực và cả anime, game, phim kinh dị. Kẻ này đã bắt cóc ngẫu nhiên và sát hại bốn đứa trẻ, “Sát nhân Otaku” được liệt vào những vụ án mạng rùng rợn trong lịch sử Nhật Bản.
Nhân cơ hội này, truyền thông đã công kích giới Otaku, một cộng đồng bấy lâu sống hoàn toàn khép kín và tách biệt với xã hội. Do đó, dù văn hóa Otaku đang ngày càng phổ biến và được ưa chuộng ở nhiều nơi trên thế giới, thì ở Nhật Bản, Otaku vẫn mang một ý nghĩa khá tiêu cực. Tuy nhiên, kể từ những năm 90, khía cạnh tiêu cực của từ “Otaku” đã dần giảm bớt, và người ta bắt đầu sử dụng từ này để chỉ những người có niềm đam mê mãnh liệt với một thứ gì đó. Theo một nghiên cứu được xuất bản năm 2013, trong số 137.734 thanh thiếu niên được khảo sát ở Nhật Bản, 42.2% tự nhận mình là một Otaku.
Phân loại Otaku
Anime Otaku
Khi nghĩ đến Otaku, nhiều người sẽ liên tưởng ngay đến anime. Đúng như vậy, anime là một trong những thể loại thu hút nhiều Otaku nhất. Những người đam mê anime một cách công khai được phân loại là “Anime Otaku”.
Manga Otaku
Cũng như anime, manga hay truyện tranh Nhật Bản là một trong những thể loại sở hữu đông đảo lượng Otaku nhất. Một số người đam mê sưu tầm những cuốn truyện tranh, trong khi số khác lại say mê các tạp chí manga hàng tuần như Weekly Shonen Jump và CoroCoro Comic.
Comicon – lễ hội manga quy mô bậc nhất, là nơi tụ tập của Manga Otaku Nhật Bản. Ảnh: japanistry
Game Otaku
Những người đặc biệt quan tâm đến trò chơi điện tử Nhật Bản được gọi là “Game Otaku”. Trong khi trò chơi điện tử là một hiện tượng quốc tế, Nhật Bản được cho là quê hương của một số loạt trò chơi mang tính cách mạng và có sức ảnh hưởng nhất mọi thời đại như Pokemon, Final Fantasy, Dark Souls, Dragon Quest và gần đây là Persona.
E–Sports Otaku
Trong những năm gần đây, thể thao điện tử (E–Sports) đã trở nên cực kỳ phổ biến và bắt đầu xuất hiện trong văn hóa Otaku. Các trò chơi như Pokemon với Giải vô địch thế giới Pokemon và Super Smash Bros với EVO là những trò chơi thể thao điện tử phổ biến thu hút lượng fan cuồng đông đảo.
Idol Otaku
Sẽ thật thiếu sót nếu nhắc đến Otaku mà không nhắc đến Idol. Những nhóm nhạc thần tượng nữ đã tạo nên một phần của văn hóa Otaku. Có rất nhiều nhóm nhạc pop nổi tiếng ở Nhật Bản như BiSH, AKB48 và Nogizaka46 sở hữu lượng fan “khủng”, và người hâm hộ của họ được gọi là Idol Otaku (Wotaku hoặc Doru–ota).
Một Idol Otaku sẽ mua đĩa CD và thường xuyên tham dự các sự kiện của thần tượng. Các nhóm nhạc như AKB48 và Nogizaka 46 cũng mang đến cơ hội để fan bắt tay với các thành viên yêu thích tại những “sự kiện bắt tay”.
Ngoài ra, còn nhiều thể loại Otaku khác trong văn hóa Nhật như Otaku hầu gái (meido-ota), Otaku máy tính (pasocon-ota), Otaku diễn viên lồng tiếng (seiyuu-ota), Otaku vũ khí và quân đội (gunji-ota), Otaku thời trang (fashion Otaku), Otaku xe lửa (tecchan/ testudo-ota), Otaku mô hình (figure-ota), Otaku công nghệ (gijutsu Otaku), Otaku học thuật (bunkakei Otaku), Otaku lịch sử Nhật (reki-jo), fan nữ cuồng thần tượng nhạc rock (guruupii), hủ nữ hay những cô gái cuồng tình yêu đồng tính nam (fujoshi), và fan hâm mộ trưởng thành của các tác phẩm dành cho trẻ em (okina otomodachi).
Fujoshi – hủ nữ là những Otaku đam mê manga, anime và truyện đồng tính nam.
Cách nhận biết một Otaku “chính hiệu”
Tình yêu mãnh liệt dành cho manga và anime
Các Otaku thường ngấu nghiến những bộ truyện yêu thích của họ, tranh luận về giá trị của các bản chuyển thể anime và thu thập mọi vật phẩm, hàng hóa liên quan.
Kiến thức sâu rộng về văn hóa và ngôn ngữ Nhật Bản
Nhiều Otaku bị mê hoặc bởi mọi thứ về Nhật Bản, họ có xu hướng tìm hiểu thêm về lịch sử, ngôn ngữ và phong tục của đất nước này.
Yêu thích cosplay
Các Otaku thường quan tâm đến hoạt động cosplay, nhiều người còn tự biến hóa thành nhân vật trong tác phẩm yêu thích của mình. Bạn có thể bắt gặp họ tại các sự kiện, buổi gặp mặt trong trang phục cosplay hoàn chỉnh.
Hoạt động tích cực trên các hội nhóm, diễn đàn
Otaku thường xuất hiện trên các diễn đàn, hội nhóm về manga và anime. Tại đây, họ chia sẻ quan điểm, cảm xúc về bộ phim, bộ truyện yêu thích và cùng thảo luận với những người có chung chí hướng.
Không ngại thể hiện mình là một Otaku
Otaku không xấu hổ về tình yêu của họ dành cho cái mình thích, ngược lại họ thấy tự hào vì điều đó.
Những hiểu lầm về Otaku
Vì các Otaku đã bị xem là những kẻ lập dị, tự cô lập với xã hội trong thời gian dài, nên với một bộ phận giới truyền thông và người dân Nhật, ấn tượng của họ về các Otaku vẫn còn tiêu cực. Ngoài ra, còn có những định kiến về ngoại hình và trang phục của các Otaku, chẳng hạn họ trông quá gầy hoặc quá béo, tóc tai lòa xòa, luôn mặc áo phông in hình nhân vật truyện tranh.
Vì sao Otaku trở thành xu hướng trên toàn cầu?
Theo Hiệp hội Hoạt hình Nhật Bản, 60 công ty sản xuất phim hoạt hình thành viên của họ hiện đang cung cấp sản phẩm tại 112 quốc gia cho khoảng 87,2% dân số thế giới.
Người ta yêu thích anime Nhật Bản chủ yếu bởi nó đã phá vỡ quy ước rằng hoạt hình chỉ dành cho trẻ em. Với sự hướng đến đối tượng là người lớn, anime luôn có cốt truyện gay cấn, nhân vật phức tạp và bao hàm các vấn đề thực tế.
Ngoài ra, anime còn có hình ảnh minh họa, điều này mang lại ưu điểm với tính linh hoạt trong việc tạo ra biểu cảm khuôn mặt và tạo hình đáng yêu.
Tạo hình “moe” đáng yêu của các nhân vật anime khiến Otaku yêu thích. Ảnh: Anime Motivation
Văn hóa Otaku đã xuất hiện ở Nhật Bản sau Thế chiến thứ 2, khi người Nhật cố gắng tìm kiếm hy vọng và sự an ủi trong thời điểm khó khăn. Anime và manga bấy giờ được coi là cách để thoát khỏi thực tế tàn khốc.
Mặc dù Nhật Bản đã phát triển và lột xác kể từ đó, nhưng mọi người ngày nay vẫn sử dụng anime và manga để thoát khỏi thực tại và tìm kiếm sự thư giãn.
Nhật Bản là một trong những xã hội có mức độ “stress” cao nhất trên thế giới. Do cuộc sống và công việc căng thẳng, tỷ lệ tự tử tại Nhật Bản trở nên nghiêm trọng.
Là một Otaku, bạn không chỉ được an ủi bởi chính anime và manga mà còn tìm thấy niềm an ủi trong các nhóm fan, khi giao lưu với những người bạn có cùng sở thích. Đây cũng là cơ hội để thấy hy vọng trở lại.
Vì sao văn hóa Otaku trở nên phổ biến trên toàn cầu? Theo Susan Napier (2007), giữa các Otaku ở châu Âu và châu Mỹ với những người theo trường phái Ấn tượng thế kỷ 19 có nhiều điểm tương đồng: niềm vui đến từ yếu tố thẩm mỹ, niềm hứng thú đối với sự giao thoa văn hóa và Japanophilia (sự cảm kích, đánh giá cao và yêu mến văn hóa, con người, lịch sử Nhật Bản).
Một mặt, nền văn hóa độc đáo của Nhật Bản như Thiền tông, Ninja và Võ sĩ đạo được thể hiện trong anime, manga rất hấp dẫn đối với người nước ngoài. Mặt khác, văn hóa Nhật hiện đại cũng đã học hỏi rất nhiều từ các nước trên thế giới, vì thế sự gần gũi này khiến anime dễ tiếp cận với người nước ngoài hơn.
Ninja là một khía cạnh văn hóa đặc biệt thu hút với người ngoại quốc. Ảnh: yamatomagazine.home.blog
Otaku từng được coi là một tiểu văn hóa điển hình, nhưng nó ngày càng đóng một vai trò quan trọng trong xã hội. Chính phủ Nhật Bản cũng nhận thấy ảnh hưởng to lớn của văn hóa Otaku và hiện xem nó như một phần quan trọng của quyền lực mềm.
Ngành công nghiệp anime và manga cũng đem lại cho Nhật Bản nguồn lợi khổng lồ. Sự ổn định của thị trường hàng Otaku và ảnh hưởng kinh tế của nó đã được khẳng định nhiều lần. Đối với các chính quyền địa phương trên khắp Nhật Bản, quảng bá những địa điểm du lịch liên quan đến văn hóa Otaku đã trở thành một trong những chiến lược quan trọng.
Otaku đã tạo nên một chỗ đứng quan trọng trong bối cảnh văn hóa toàn cầu ngày nay, trải rộng ra nhiều lĩnh vực từ game, cosplay, thần tượng… Mặc dù còn tồn tại định kiến và hiểu lầm, nhưng mọi thứ đang dần thay đổi khi cộng đồng toàn cầu trở nên quen thuộc hơn với sự đa dạng trong văn hóa Otaku.
Về bản chất, văn hóa Otaku là minh chứng cho khả năng độc đáo của Nhật Bản trong việc biến niềm đam mê thành nghệ thuật, biến fandom thành nơi tôn vinh sự sáng tạo và sở thích riêng.
