Nhật Bản luôn làm say mê du khách bởi những bất ngờ độc đáo. Một trong số đó là cách mà nhân viên nhà ga hay chú lái tàu chỉ và hô to một điều gì đó khó hiểu. Đằng sau những hành động kỳ lạ ấy là một phương pháp quan trọng, giúp Nhật Bản duy trì hệ thống tàu điện chính xác và khiến cả thế giới phải ngưỡng mộ.
Các khái niệm liên quan
Kiken Yochi (危険予知/KY): Đây là hoạt động khuyến khích nhận biết và dự báo những hiểm nguy có thể xảy ra tại nơi làm việc. Nó giúp hướng người lao động thực hiện các biện pháp an toàn tự nguyện, giảm thiểu rủi ro. Kiken Yochi là hoạt động quan trọng để ngăn ngừa tai nạn lao động tại công trường ở Nhật Bản. Nó cũng thúc đẩy thành viên làm việc theo nhóm, nâng cao sự “nhạy cảm” với nguy hiểm, khả năng xử lý vấn đề và ý thức làm việc có trách nhiệm.
Shisa Kanko (指差喚呼): Có nghĩa là “chỉ và hô”. Đây là một phần của hoạt động Kiken Yochi, trong đó người phụ trách sẽ chỉ bằng ngón tay vào tín hiệu, dấu hiệu hoặc đồ vật để xác nhận an toàn, sau đó hô to tên và tình trạng của chúng.
Shisa Kanko là một phần của hoạt động Kiken Yochi.
Chẳng hạn, khi người lái tàu muốn xác nhận tốc độ, họ không chỉ nhìn vào con số trên màn hình hiển thị. Thay vào đó, người lái tàu sẽ chỉ vào tụ cập bằng ngón trỏ và hô lên “kiểm tra vận tốc, số hiển thị” để xác nhận. Đối với nhân viên điều hành tại nhà ga, chỉ dựa trên quan sát trực quan để đảm bảo tuyến đường tàu chạy an toàn vẫn chưa đủ. Thay vào đó, họ sẽ xuống đường tàu, vung tay dọc theo chiều ray và tuyên bố đường ray tàu chạy không có vật cản.
Ban đầu, Shisa Kanko được áp dụng bởi hãng Đường sắt Quốc gia Nhật Bản để kiểm tra tín hiệu an toàn. Nhưng hiện nay, phương pháp này không chỉ giới hạn trong ngành đường sắt mà còn được áp dụng trong ngành hàng không, giao thông vận tải, xây dựng và sản xuất.
Tùy thuộc vào ngành, bộ phận hoặc cơ sở kinh doanh, Shisa Kanko có thể được gọi bằng các tên khác như Shisa Kakunin Kanko (指差確認喚呼), Shisa Kosho (指差呼称), Yubi Sashi Kakunin (指差し確認).
Shisa Kanko ban đầu được đưa vào sử dụng bởi hãng Đường sắt Quốc gia Nhật Bản.
)
4 bước thực hiện Shisa Kanko
Thông thường, việc chỉ và hô sẽ được thực hiện theo 4 bước như sau:
Bước 1-4 thực hiện Shisa Kanko.
- Bước 1: Nhìn đích xác vào đối tượng.
- Bước 2: Dùng ngón tay chỉ thẳng vào đối tượng cần xác nhận, vừa chỉ vừa hô lớn, mắt không rời khỏi đối tượng để xác nhận trạng thái của tín hiệu, đồ vật, dụng cụ.
- Bước 3: Gập khuỷu tay, đưa ngón tay về tai phải, ngẫm lại và kiểm tra xem nó có thực sự đúng hay không.
- Bước 4: Vung tay phải xuống. Sau khi xác nhận đã đúng, dứt khoát chỉ tay phải về phía mục tiêu và hô lên “Yoshi! – ヨシっ!”
Ngoài ra, nên thực hiện chuỗi động tác từ (1) đến (4) với tay trái chống eo, duỗi cơ lưng để đảm bảo động tác mạnh mẽ, dứt khoát.
Đơn giản nhưng hiệu quả bất ngờ
Năm 1994, Viện Nghiên cứu Kỹ thuật Đường sắt đã tiến hành một thí nghiệm để kiểm tra hiệu quả của Shisa Kanko. Trong thí nghiệm, người thao tác nhìn màu trên màn hình và ấn nút màu tương ứng trên bàn phím. Kết quả cho thấy nếu chỉ nhìn và ấn, xác suất ấn nhầm là 2,38%; chỉ hô to, xác suất ấn nhầm là 1%; chỉ chỉ tay, tỷ lệ ấn nhầm là 0,75%; nhưng nếu sử dụng cả chỉ và hô, tỷ lệ chỉ còn 0,38%.
Lý giải từ góc độ khoa học
Shisa Kanko là một phương pháp dựa trên hành vi, sử dụng các tác nhân kích thích thính giác, vận động và thị giác để ngăn chặn việc giảm tập trung khi làm việc. Thay vì làm theo quán tính đối với công việc lặp đi lặp lại hàng ngày, chúng ta phải thực hiện một chuỗi hành vi phối hợp bao gồm chỉ vào đối tượng và gọi tên trạng thái của nó. Quá trình này đòi hỏi sự tập trung và chú ý, từ đó giúp giảm xác suất gây ra sai sót.
Nghiên cứu khoa học cũng cho thấy sự gia tăng lưu lượng máu đến thùy trán – khu vực kiểm soát sự chú ý của não bộ khi một người sử dụng Shisa Kanko. Điều này giúp tăng cường sự chú ý và kích thích hoạt động của các đường dẫn truyền thần kinh.
Ngoài ra, hoạt động thể chất đã được chứng minh là kích hoạt não bộ hiệu quả hơn so với khi đứng yên. Việc thực hiện gọi và chỉ kích thích bàn tay, cẳng tay, hàm và lưỡi, từ đó kích thích não bộ làm việc hiệu quả hơn.
Tóm lại, Shisa Kanko không chỉ để cảnh báo cho người khác biết bạn đang làm gì, mà còn để tập trung sự chú ý của chính bạn vào công việc, từ đó giảm thiểu rủi ro và sai sót có thể xảy ra.
Shisa Kanko giúp tăng khả năng tập trung và kích thích hoạt động não bộ hiệu quả.
)
Ứng dụng thực tiễn
Nhật Bản, đất nước với hệ thống giao thông công cộng đồ sộ, yêu cầu sự chính xác tuyệt đối khi vận hành từ thời gian xuất phát, nghỉ, dừng, hướng đi cho đến hướng đến. Mỗi sai sót hay chậm trễ đều có thể ảnh hưởng và gây thiệt hại lớn cho hệ thống, đồng thời dẫn đến rủi ro tai nạn không đáng có. Vì vậy, Shisa Kanko được áp dụng rộng rãi trong lĩnh vực tàu điện, xe buýt và hàng không tại Nhật Bản. Nhân viên vận hành ngành đường sắt luôn phải tham gia khóa học về Shisa Kanko và không được chủ quan bỏ qua bước xác nhận quan trọng này.
Ngoài ra, Shisa Kanko cũng được áp dụng trong nhiều ngành nghề tiềm ẩn rủi ro và cần đến sự chính xác cao như xây dựng và y tế để đảm bảo an toàn. Để đảm bảo mọi nhân viên tuân thủ và thực hiện chỉ và hô, các biển báo nhắc nhở cũng được đặt ở những vị trí quan trọng.
Shisa Kanko được ứng dụng rộng rãi trong nhiều ngành nghề khác nhau tại Nhật Bản.
)
Tuy Shisa Kanko được gọi là “Pointing and Calling” trong tiếng Anh, nhưng nó không phổ biến trên toàn thế giới và chỉ có một số ví dụ về việc áp dụng bên ngoài Nhật Bản. Tuy nhiên, có thể kể đến hệ thống tàu điện ngầm New York City Subway và TTC Subway ở Toronto. Nó cũng được ứng dụng ở Indonesia bởi Kereta Api Indonesia và công ty con (KAI Commuter và KAI Bandara), cũng như các nhà khai thác đường sắt mới như Jakarta MRT và Jakarta LRT.
