Khi nhắc đến Kyoto, chúng ta thường nghĩ ngay đến những ngôi đền tuyệt đẹp, các con phố cổ xưa hay những nghệ nhân Geisha tài hoa. Còn khi nhắc đến Okinawa, chúng ta lại bị mê hoặc bởi vẻ đẹp tuyệt diệu của những bãi biển, nơi được gọi là “Hawaii của Nhật Bản”. Tuy nhiên, ngoài những bãi biển tuyệt đẹp, hòn đảo này còn có rất nhiều điều thú vị, đặc biệt và nổi tiếng khác, chẳng hạn như Shisa – linh vật của Okinawa.
Nếu có dịp đặt chân đến đây, bạn chỉ cần đi dạo quanh các khu dân cư, chắc chắn bạn sẽ bắt gặp ít nhất một lần những bức tượng nhỏ của một loài vật khá giống sư tử, được đặt ở nhiều nơi như hai bên cổng nhà, trên mái nhà, trên các máy bán hàng tự động hay thậm chí có những bức tượng to được đặt trên đường. Đó chính là Shisa – linh vật của Okinawa. Vào thời xưa, những bức tượng này còn được đặt ngay ở cổng ra vào thôn làng, nhằm bảo vệ người dân khỏi những ác linh đem đến điềm xấu và tai hoạ.
Nguồn gốc của linh vật Shisa
Thời xưa, Shisa được gọi là Shiihaa, có nghĩa là “sư tử” trong tiếng Ấn cổ. Hiện nay, tên gọi Shisa (シーサー) mang nghĩa là “sư tử” trong tiếng địa phương Okinawa. Tại quần đảo Yaeyama thuộc Okinawa, nó còn được gọi là Shishi (シーシー).
Dù có nhiều hình dạng khá phong phú, nhưng các Shisa đều có nét chung là khá giống tượng sư tử đá của Trung Quốc hay Komainu (狛犬) của Nhật Bản. Tuy được cho là con chó, nhưng sư tử vẫn là tên gọi phù hợp hơn khi xem xét sự ảnh hưởng mạnh mẽ của văn hóa phương Nam và Trung Quốc đối với Okinawa. Một ý kiến khác cho rằng cái tên Shisa được bắt nguồn từ chữ “Shishi (獅子)” có nghĩa là “sư tử” trong tiếng Nhật.
Ngoài ra, còn có giả thuyết khác cho rằng tại phía Nam của Trung Quốc và Đài Loan, người ta thường đặt những con sư tử đá để bảo vệ con người khỏi gió bão. Tên gọi của chúng trong tiếng Hán Việt là Phong Sư Gia (風獅爺) hay Phong sư (風獅), được dịch ra là “Shisa”.
Shisa cũng có giới tính?
Shisa thường được đặt riêng lẻ một mình hoặc theo cặp, nhờ sự ảnh hưởng của Phật Giáo. Tuy nhiên, có nhiều ý kiến cho rằng chúng thường được đặt cặp hơn. Con cái và con đực có điểm khác nhau và vai trò cũng không giống nhau. Con cái là biểu tượng may mắn, có miệng mở ra và đại diện cho chữ cái đầu tiên trong bảng chữ viết Hiragana “A – あ”, thể hiện khả năng thu nhận những điều may mắn. Con đực đặt bên trái, miệng đóng lại như khi phát âm chữ “N – ん” – chữ cái kết thúc của bảng chữ Hiragana, để ngăn chặn những điều xui xẻo vào nhà. Tuy nhiên, cũng có giả thuyết khác về sự khác nhau của con cái và con đực.
Sau thời kỳ Minh Trị, khi người dân được phép lợp mái ngói, Shisa cũng được đặt trên mái nhà. Trước đó, chúng chỉ xuất hiện ở cửa thành, chùa hay đền thờ, ở các “Utaki” (thuật ngữ vùng Okinawa để chỉ những nơi linh thiêng), lăng mộ của quý tộc, hay đầu thôn làng. Ngày xưa, Shisa thường được làm từ đá, gốm hoặc thạch cao. Sau này, chúng còn được chế tác từ bê tông hoặc đồng điếu, và hình dạng cũng phong phú hơn.
Bức tượng Shisa lâu đời nhất
Hiện nay, bức tượng Shisa lâu đời nhất nằm ở thị trấn Yaese, quận Shimajiri, tỉnh Okinawa, Nhật Bản. Bức tượng này có tên gọi là Shisa Tomori, với chiều cao 1,4m và chiều dài toàn thân lên đến 1,75m. Nó được tỉnh Okinawa chỉ định làm Tài sản văn hóa hữu hình.
Bề mặt bức tượng có nhiều lỗ lõm, được tạo ra trong thời kỳ chiến tranh thế giới thứ hai. Khi trận chiến diễn ra tại Okinawa năm 1945, quân Nhật đã dựng trại tại núi Yaese, bức tượng này trở thành hình ảnh phản chiếu lại cảnh quân Mỹ xả súng hướng về phía núi Yasae vào quân Nhật. Những vết lõm trên bức tượng chính là dấu tích của chiến tranh. Mặc dù phong cảnh xung quanh đã thay đổi nhiều sau chiến tranh, bức tượng Shisa vẫn đứng mãi nơi đó, dẫu dấu vết trên thân năm xưa cũng đã phai mờ dần.
Ngày nay, ở Okinawa có nhiều nơi cho du khách tự tay nặn và tô màu cho con Shisa của riêng mình. Hình ảnh của Shisa cũng được in nhiều trên các tấm quảng cáo hay làm quà lưu niệm với đủ hình dáng dễ thương. Shisa đã trở thành một nét đặc trưng không thể thiếu của Okinawa. Nếu bạn có dịp du lịch đến Okinawa, đừng quên mang về một bức tượng thu nhỏ của Shisa để làm bùa may mắn và cầu bình an.
