Truyện cực ngắn đã trở nên vô cùng phổ biến trên toàn thế giới từ lâu. Tại Nhật Bản, thể loại này được gọi là “siêu đoản thiên tiểu thuyết” (cho tanpenshosetsu) hay “tiểu thuyết điện thoại” (keitai shosetsu) vì được yêu thích rất nhiều trên điện thoại di động (keitai). Văn hào Kawabata Yasunari đã gọi 146 truyện cực ngắn mà ông sáng tác trong cuộc đời mình là “truyện ngắn trong lòng bàn tay” (Tenohira no shosetsu). Tại Việt Nam, truyện cực ngắn mới chỉ phát triển trong vòng hai mươi năm gần đây, nhưng đã thu hút sự chú ý với nhiều đặc điểm đáng kinh ngạc. Bài viết này sẽ giới thiệu ba truyện cực ngắn của nhà văn – dịch giả Hoàng Long, người có rất nhiều duyên nợ với văn học và văn hóa Nhật Bản.
TẬN HIẾN
Khi cảm thấy cuộc sống đã đầy đủ, anh ta quay về bên trong bản thân, tìm kiếm năng lượng và sự dũng cảm để sống qua những ngày tiếp theo. Anh ta đối mặt và chấp nhận sự cô đơn sâu thẳm như một lưỡi dao lạnh thẳng xuyên qua cơ thể. Mặc dù không lên tiếng than vãn, anh ta nhẫn nhịn một cách kiên nhẫn và biết ơn. Anh ta làm cho cuộc sống của mình trở thành một nghệ thuật, mỗi hành động của anh ta đều trở thành lễ nghi cảm tạ cuộc sống. Anh ta nhìn thấy tất cả những việc anh làm hàng ngày đều quý giá và trang trọng như nhau. Từ việc rửa chén, giặt đồ đến việc viết thơ và thư pháp, tất cả đều được anh ta tập trung và chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi thực hiện. Giống như việc viết thư pháp cần có nhiều loại bút, giấy và mực khác nhau phụ thuộc vào kiểu chữ, việc rửa chén cũng vậy. Anh ta cần chuẩn bị nhiều loại khăn lau, lựa chọn nhãn hiệu nước rửa chén phù hợp và có sự tưởng tượng trước về thứ tự rửa chén và dĩa. Và khi tất cả đã sẵn sàng, anh ta chuẩn bị tinh thần như chuẩn bị cho một trận chiến. Tay cầm khay rửa chén thận trọng nhưng quyết đoán, anh ta bắt đầu nghi lễ rửa chén. Điều quan trọng nhất là phải tập trung hoàn toàn, không nghĩ về bất cứ điều gì khác, chỉ tập trung vào việc rửa chén. Trong trận chiến, chỉ một chút sao lãng là có thể mất mạng. Chỉ một khoảnh khắc nghĩ đến điều khác là không thể trải qua cuộc sống một cách hoàn toàn trọn vẹn. Vì vậy, anh ta thực hiện mọi việc một cách trang trọng. Việc phơi quần áo cũng như vậy. Làm sao để biến việc phơi quần áo trở thành một nghệ thuật, để quần áo khô mà không cần sử dụng bàn ủi. Đó là một vấn đề không dễ dàng. Uống trà, làm tình, lau nhà, tắm rửa, vệ sinh… tất cả đều như vậy. Đạt được mức tối ưu nhất của nghệ thuật lau nhà có thể mất cả đời. Vì vậy, anh ta luôn cảnh giác với sự lười biếng và sự lơ đãng của bản thân. Rửa chén một cách trang trọng và ưu việt, lau nhà một cách trang trọng và ưu việt, làm tình một cách trang trọng và ưu việt. Điều đó giúp anh ta nhìn thấu cuộc sống, đối mặt trực tiếp với vòng xoáy khó lường và điên cuồng của thời đại.
Sài Gòn, ngày 24/8/2014
NGƯỜI BÌNH THƯỜNG
Nhiều người đã nói rằng cuộc sống là một giấc mơ, là chướng ngại vượt qua nhưng cũng đầy máu. Chiến trường, dù im lặng, vẫn đổ máu dưới ánh đèn mờ, tạo nên sự thỏa mãn riêng cho kẻ giữ dây chính. Giống như con thú say mồi chỉ biết lao vào giết chóc, mùi máu khiến ý chí trừng phạt trở nên mạnh mẽ, ta chỉ lao vào mà không quan tâm đến ngày mai, chỉ biết rằng có cùng số phận, có lưỡng bại câu thương. Nhưng khi giết xong kẻ thù và đạt được quyền lực, ta nhìn xung quanh bản thân, chúng ta còn lại gì? Chỉ là một sự trống rỗng và nghi ngờ khắp nơi. Lúc đó, ta mới thấy rằng cuộc sống là giấc mơ phù du. Khoảnh khắc thực nhất là khi ngồi đối diện với ấm trà, trở về chính mình trong một thời gian xa xưa. Lúc đó, ta mới thấu hiểu rằng sống một cuộc sống bình thường là hạnh phúc. Nhưng tại sao máu vẫn chảy mãi một ngàn năm?
Để hiểu được giấc mơ, ta phải đi đến chính giấc mơ; để hiểu được sự phù vân, ta phải trải qua tất cả những sự phù vân. Chẳng còn con đường nào khác. Phần thưởng lớn nhất từ cuộc trừng phạt chính là những khoảnh khắc thức tỉnh yên bình sau chiến thắng vĩ đại. Lúc đó, ta không mong muốn gì hơn. Ta bình thường, sống một cuộc sống bình dị và yên bình. Luôn ổn định và nhìn cuộc sống được trọn vẹn vào bất kỳ thời điểm nào. Một con chim trắng đậu trên cành bay lên cao và hót thảnh thơi một mình. Một cơn mưa rào gõ vào khung cửa kính, giọt nước dài như khu rừng băng giá. Một cuộc đi dạo trong rừng cây buổi chiều mát mẻ. Tất cả đều tràn đầy ân tình trong tâm hồn ta. Vì ta không mong muốn gì khác, ta chấp nhận và tương tác với thế giới xung quanh mình. Ta chỉ là một người bình thường. Và trong những lời tỉnh ngộ đó, niềm vui tràn đầy và thật sự mãnh liệt. Một con cò trắng bay về tổ vào buổi chiều tối, ta trở về bình yên trong im lặng. Hoàn toàn tựa vào chính mình, ta không mang sự bất an khi mong đợi người khác và không bị người khác làm tổn thương. Vì vậy, gởi lời động viên đến những người đang chiến đấu. Hãy chiến đấu hết mình, hãy sống cuộc đời của bạn, hãy trải qua giấc mơ để thức tỉnh và sống trong những ngày an lạc. Hãy thức tỉnh ngay trên lưỡi kiếm sắc. Như con chim phượng hoàng tái sinh từ tro tàn để bay lượn trong ánh sáng tươi đẹp. Và khi đó, hãy nhớ đến uống trà cùng tôi. Trong khoảnh khắc đối diện, khi uống trà trong im lặng, mọi bụi trần sẽ tan biến và thế giới sẽ tràn đầy sự tươi mới và hân hoan.
Sài Gòn, ngày 7/8/2014
TIẾNG VỌNG
Thời gian đối với anh không chỉ là một khái niệm trừu tượng, mà còn là một người bạn thân thiết. Mười mấy năm trôi qua như một cú nháy mắt, đã có bao nhiêu chuyện xảy ra, bao nhiêu niềm vui và nỗi buồn được kể lại. Anh đã dùng thời gian để trưởng thành, để học hỏi. Người bạn này đã giúp anh lành những vết thương, lột tả sự thật về những người anh từng tôn trọng. Thời gian đã nhẫn nại, từ từ loại bỏ những mặt nạ và sàn đấu, làm rơi xuống những thứ xấu xa và tầm thường. Nỗi đau khổ đã làm cho anh tỉnh ngộ. Nhưng mọi thứ đều có giá trị của nó. Anh trở nên chín chắn hơn nhưng cũng già đi. Thời gian từ từ khắc lên gương mặt anh những nếp nhăn của tuổi tác, lấy đi sự nhanh nhẹn và hoạt bát của tuổi trẻ. Những điều tốt đẹp nhất và quan trọng nhất với anh cũng dần dần phai nhạt và biến mất. Anh cảm thấy tiếc nuối nhưng cũng mãn nguyện vì nhìn thấy mình đã sống đẹp từ trước đến nay. Dù trải qua bao nhiêu biến cố, bản chất của anh không bao giờ thay đổi. Anh vẫn là chính mình, không bao giờ bán linh hồn cho quỷ dữ. Anh luôn tỉnh táo với bản thân. Mỗi khi có dịp trở về quê hương, anh lại đi thăm căn nhà cũ thời thơ ấu, trường học rêu phong ngày xưa để nhớ về tâm hồn trẻ thơ trong anh. Tất cả đã trôi qua mãi. Anh chỉ còn lại chính mình. Những bước chân anh đi hôm nay đè lên những dấu chân ngày xưa, tạo ra một tiếng vọng riêng cho anh. Giọng nói đó nhắc anh nhớ ý nghĩa thực sự của cuộc sống là trở về chính mình trong mọi tình huống. Một mình riêng biệt và bất động giữa cuộc sống chảy trôi. Trở về chính mình trong yên lặng giúp anh tạo ra những âm thanh vọng lên. Anh đóng băng những âm thanh đó bằng ngôn ngữ và giấu chúng sâu trong căn phòng tâm tư bí mật nhất. Đôi khi, trong đêm tĩnh lặng, anh ngồi yên trong bóng tối, âm thầm giải tỏa những tiếng vọng trong lòng để nghe thấy chính mình. Chính vì vậy, anh tiếp tục hành trình trong cuộc sống đầy hỗn loạn, một mình trên một tảng đá. Anh không biết khi nào tiếng vọng cuộc đời anh sẽ được thế giới hiểu và nghe thấu.
Sài Gòn, ngày 18/9/2014
