Đời sống thường nhật ở Xứ sở hoa anh đào đầy ắp âm thanh và giai điệu mà chúng ta có thể gọi là “tiếng vang của cuộc sống”. Chúng hiện diện ở khắp mọi nơi, trên con đường đến trường hay đi làm, khi đi qua ngã 4, hay trong các khu mua sắm, và trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của chúng ta. Khi rời xa Nhật Bản, chúng ta mới nhận ra mình nhớ những giai điệu này da diết đến nhường nào.
Chuỗi thông báo ở ga tàu điện
Tàu điện là phương tiện công cộng phổ biến nhất tại Nhật Bản, vì vậy những âm thanh ở ga tàu trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của hầu hết người dân ở đây. Câu thông báo đầu tiên mà bạn sẽ nhớ là “Mamonaku, ~ senban ni densha ga tōchakuitashimasu” (まもなく、~番線に電車が到着いたします), có nghĩa là “Tàu sắp vào ga trên đường ray số ~”. Đó là câu thông báo đầu tiên mà bạn sẽ nghe khi tới Nhật Bản, theo sau là một loạt thông báo như chú ý an toàn, chú ý bước chân, thông báo đóng mở cửa, và một trình tự quen thuộc mà bạn sẽ gặp ở bất kỳ ga tàu nào. Hãy cùng nhìn lại hình ảnh này để thấy rõ hơn:
Bảng thông báo ở ga xe điện. Ảnh: wikipedia
Tiếng thông báo chậm rãi, rõ ràng và nhấn nhá, tiếng tàu vào ga, cửa xịch mở, ngừng một chút, cửa đóng nghe tiếng “cạch”, tàu lăn bánh – một chuỗi âm thanh nhịp nhàng đúng trình tự diễn ra mỗi phút ở hầu khắp nước Nhật Bản, góp phần quan trọng vào việc duy trì hệ thống giao thông dày đặc và vận chuyển một lượng người khổng lồ đi khắp mọi nơi. Chúng tạo nên nhịp điệu cơ bản của cuộc sống ở đất nước này.
Một đoạn thông báo cơ bản ở nhà ga Tokyo:
Tiếng đèn giao thông vui tai khi sang đường
Một nhóm nghiên cứu từ Đại học Kyushu từng tiến hành một cuộc khảo sát về những âm thanh ấn tượng của Nhật Bản, đặc biệt là những âm thanh độc đáo mà hiếm khi gặp ở các quốc gia khác. Câu trả lời được nhiều người đưa ra nhất là tiếng đèn tín hiệu giao thông dành cho người qua đường, gọi là “Onkyōsōchitsuki shingōki” (音響装置付信号機). Âm thanh này đủ lớn để mọi người trong phạm vi cần thiết đều có thể nghe được, giúp đảm bảo sự an toàn cho người đi bộ. Đồng thời, âm thanh này cũng giúp những người khiếm thị biết được thời gian băng qua đường phù hợp.
Âm thanh tín hiệu đèn thường được chia thành hai loại cơ bản: gion-shiki (擬音式) tức “kiểu tượng thanh” và merodi-shiki (メロディ式) tức “kiểu giai điệu”. Với gion-shiki, hai loại âm thanh phổ biến nhất là kakkō (カッコー) mô phỏng tiếng “cúc cu” và piyo (ピヨ) như tiếng chim hót. Kakkō thường được sử dụng ở những con đường chạy theo hướng đông-tây, trong khi piyo thường dùng cho hướng bắc-nam.
Tín hiệu kakkō và piyo:
Với tín hiệu dạng giai điệu, khúc nhạc thiếu nhi Tōryanse (通りゃんせ) hay Kokyō no Sora (故郷の空) là hai trong số những lựa chọn phổ biến nhất. Giai điệu này thường được lấy từ các bài hát thiếu nhi, mang đến một cảm giác vui tươi và thú vị cho người đi đường.
Giai điệu Kokyō no Sora:
Giai điệu Tōryanse:
Tiếng chuông tan học gợi nhiều hoài niệm
Nếu bạn đã từng xem qua một số anime học đường, chắc chắn bạn sẽ gặp tiếng chuông tan trường giống nhau ở hầu hết các tác phẩm. Giai điệu tan trường phổ biến nhất tại Nhật Bản là Westminster Chime và đã được sử dụng hơn nửa thế kỷ. Trước khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, chuông báo ở các trường học Nhật Bản thường là còi hụ để thông báo không kích. Tuy nhiên, sau chiến tranh, những âm thanh này gợi lên những ký ức không vui và được cho là quá ồn ào. Đến năm 1954, Kunio Ishimoto đã bắt đầu bán thiết bị phát giai điệu Westminster Chimes – ca khúc ông thường nghe trên BBC. Thiết bị này dần trở nên phổ biến và giai điệu cũng được đông đảo người Nhật ưa thích. Giai điệu thánh thót này gợi lên cảm giác kết thúc và khiến bất cứ ai từng trải qua thời cắp sách đến trường đều cảm thấy hoài niệm.
Giai điệu Westminster Chime:
Giai điệu khu phố lúc chiều tàn
Mỗi ngày vào lúc 5 giờ chiều (có nơi là 5 giờ 30 hoặc 6 giờ), mọi khu phố ở Nhật Bản đều phát một giai điệu ngắn thông qua loa phường, gọi là “goji no chaimu” (五時のチャイム) tức “tiếng chuông 5 giờ”, hoặc còn gọi là “Shichōson bōsai gyōsei musen” (市町村防災行政無線) – “Đài phát thanh quản lý phòng chống thiên tai thành phố”. Giai điệu này là một phần của hệ thống thông báo thiên tai quốc gia, được sử dụng để cảnh báo người dân khi có sự cố như động đất, lũ lụt hoặc hỏa hoạn.
Ngoài tác dụng chính thức mà không phải ai cũng để ý, “tiếng chuông 5 giờ” đơn giản là một phần của cuộc sống ở Nhật Bản, được phát mỗi ngày như một cách kiểm tra việc hoạt động tốt của hệ thống loa, và khi âm thanh hòa vào không gian khi mặt trời lặn, nó tạo ra cảm giác yên bình và nhắc nhở rằng đã đến lúc nghỉ ngơi và về nhà. Điệu nhạc thường dùng nhất là Yuyake koyake (夕焼け 小焼け) – một bài dân ca thiếu nhi ra đời vào năm 1919.
Giai điệu Yuyake Koyake:
Những khúc nhạc mời khách trong các cửa hàng
Cửa hàng, siêu thị, trung tâm thương mại – rất nhiều nơi mua sắm ở Nhật Bản đều chào đón bạn với những giai điệu đa dạng. Từ những giai điệu vui tươi đơn giản trong siêu thị và cửa hàng điện gia dụng, đến những giai điệu sôi động trong cửa hàng thể thao và tiệm băng đĩa, và đến những giai điệu “sang chảnh” cổ điển trong cửa hàng thời trang sang trọng. Âm nhạc là một phần quan trọng trong việc hút khách, vì giai điệu ảnh hưởng đến tâm trạng, kích thích tinh thần mua sắm và thể hiện đặc trưng của từng cửa hàng. Vì vậy, nếu bạn chú ý, bạn sẽ phát hiện nhiều điều thú vị về những giai điệu này khi đi mua sắm.
Ca khúc chủ đề của chuỗi siêu thị Donkihote nổi tiếng:
Sự ồn-à-có-tổ-chức của những xe chiến dịch tranh cử
Dù bạn là người nước ngoài sống tại Nhật Bản, thường thì bạn ít quan tâm đến chính trị. Nhưng khi đến mùa bầu cử, bạn sẽ nhận thấy những dấu hiệu đặc biệt như tiếng xe chiến dịch của các ứng cử viên vang lên khắp khu phố. Những “quý cô sơn ca” (Uguisujō ウグイス嬢) – tức nữ phát thanh viên, bình luận viên – liên tục gọi tên ứng cử viên qua loa phát thanh với giọng lảnh lót và vui tươi của mình, nhằm thu hút sự chú ý. Mặc dù không phải âm thanh dễ chịu với tất cả mọi người, nhưng đa phần những xe chiến dịch này sẽ làm cho buổi sáng của bạn trở nên sôi động hơn một chút, theo cách thú vị và đôi khi cả một chút buồn cười.
Các “quý cô sơn ca” là điểm nhấn không thể thiếu mỗi mùa bầu cử. (Ảnh: anosmia.info)